گروه گزارش: با پيشرفت علم هنوز افراد ضعيفی هستند كه با سحر و جادو اهداف خود را پيش می‌برند، هر چند كه يادگيری و ياد دادن آن از نظر دين مبين اسلام حرام است؛ اما اينكه سحر و جادو از چه زمانی ميان جوامع بشری رواج يافته اطلاع دقيقی در دست نيست و اختلاف نظرهای زيادی در مورد واقعی يا خرافی بودن آن بين علمای اهل شيعه و سنت وجود دارد.
به گزارش خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا) شعبه منطقه شمال‌غرب، اكثر كسانى كه به اين امور مىپردازند كلاه بردارانى هستند كه از سادگی مردم به نفع خود استفاده كرده و از اين طريق قصد اخاذى و پر كردن جيب خود را دارند.
آيا سحر واقعيت دارد يا نه؟
در اين كه آيا سحر واقعيت دارد يا جزو خرافات مى باشد، بين علماى اسلام، به خصوص علماى شيعه و سنّى اختلاف نظر وجود دارد.
| قرآن در آيات زيادى، به موارد خارق عادت مانند معجزات پيامبران و استجابت دعا در سوره مباركه «مؤمنون» آيه 60، تأثير سحر و جادو در سوره شريفه «بقره»، آيه 102 و چشم زخم در سوره «قلم» آيه 51 اشاره مىكند. |
بيش تر علماى شيعه سحر را صرف خرافات مى دانند و به آيه 66 سوره مباركه «طه»، «فاذا حِبالُهُم و عِصِّیُهُم یُخیّلُ اليهِ مِن سِحرهم اَنّها تَسعى» يا آيه 116 سوره اعراف «فَلّما اَلقَوا سَحروا اَعينَ النّاسِ و استَرهبوهم و جاؤوا» استدلال می كنند اما از بين اهل سنت بعضى ها قايلند به اين كه سحر واقعى است.
شيخ طوسى(رحمه الله) از بزرگان علماى شيعه، در كتاب «خلاف» مى گويد: نزد بيش تر علما و ابى حنيفه و اصحابش و مالك و شافعى، سحر حقيقت دارد و با جادو مى توان كسى را كشت يا مريض كرد يا دستش را فلج نمود يا بين زن و مرد تفرقه انداخت و چه بسا اتفاق مى افتد كه فردى در عراق شخصى را در خراسان سحر كرده، او را مى كشد.
در مقابل «ابوجعفر استرآبادى» مى گويد: سحر حقيقت ندارد، بلكه صرف تخيل و شعبده و چشم بندى است. افراد بزرگى مثل علاّمه حلّى (ره) در حقيقت داشتن سحر ترديد كرده و مواردى از سحر را، كه در تاريخ ذكر شده، نقل كرده اند.
مرحوم مجلسى مى گويد: بيش تر علما بر اين عقيده اند كه سحر از خرافات است، اما اين كه چرا اثر مى كند و هيچكس منكر اثر سحر نيست، در مقام توجيه اثر سحر گفته اند: اگر مسحور بداند كه درباره او سحر كرده اند، توهّم مسحور شدن باعث مى شود كه اثر سحر در او ظاهر شود، مثل تلقين به مريض. اما اگر اصلاً نداند كه درباره او سحر كرده اند، در اين خصوص با آن كه هيچ يك از علما منكر اين نوع اثر نشده اند، ولى هيچ گونه توجيهى براى آن ندارند، مگر آن كه بگوييم اين اعمال بر اثر استخدام جن و شياطين عليه شخص مسحور انجام مى شود.
اما در خصوص دو نوع ديگر از سحر (كهانت و شعبده) ظاهراً در حقيقت داشتن آن اتفاق نظر وجود دارد و كسى مدّعى خرافات بودن آن نشده است. در خصوص چشم زخم نيز مرحوم مجلسى به نقل خطابى حديثى ذكر مى كند كه چشم در نفوس انسانى تأثير دارد.
در بررسى اين نظرات مى توان گفت: آنان كه مى گويند سحر از خرافات است به ماجراى حضرت موسى(ع) و ساحران استدلال مى كنند كه قرآن و احاديث در تفسير اين آيات مى گويند كه در واقع امر، چيزى ايجاد نشده بود، بلكه آن ها با شگردهاى خاصى چشم بندى كرده بودند، به گونه اى كه مردم خيال مى كردند كه آن نخ ها و ريسمان ها به صورت مار واقعى درآمده است.
اما آن ها كه مى گويند سحر واقعيت دارد، به موارد تجربى در جامعه استناد مى كنند كه مكرر ديده شده است بر اثر سحر، محبتى از شخصى در دل ديگرى ايجاد شده يا زن و شوهرى صميمى بر اثر سحر از هم جدا گشته اند و يا چيزهایى سرقت شده و گم گشته پيدا مى شوند.
| شيخ طوسى(رحمه الله) از بزرگان علماى شيعه: |
| نزد بيش تر علما و ابى حنيفه و اصحابش و مالك و شافعى، سحر حقيقت دارد و با جادو مى توان كسى را كشت يا مريض كرد يا دستش را فلج نمود يا بين زن و مرد تفرقه انداخت و چه بسا اتفاق مى افتد كه فردى در عراق شخصى را در خراسان سحر كرده، او را مى كشد. |
هر دو دسته، چه آن ها كه سحر و جادو را امرى واقعى مى دانند و چه آن ها كه آن را گول زدن و حيله و خدعه و خرافات مى دانند، همه متفق القول اند كه سحر تأثير عجيبى در عالم خارج دارد و در اين زمينه، به امور تجربى و خارجى استدلال مى كنند و قايل اند كه اين گونه اعمال در اعصار گذشته، بيش تر رواج داشته است و هر چه در زمان جلوتر مى رويم از رواج آن كاسته مى شود.
سحر و جادو از نظر آيات قرآن كريم
قرآن در آيات زيادى، به موارد خارق عادت مانند معجزات پيامبران و استجابت دعا در سوره مباركه «مؤمنون» آيه 60، تأثير سحر و جادو در سوره شريفه «بقره»، آيه 102 و چشم زخم در سوره «قلم» آيه 51 اشاره مىكند.
وجود چنين مطالبی در قرآن كريم نشانگر واقعی بودن سحر و جادو است كه البته غيرعادىاند.
دانشمندان اسلامى معتقداند: وقوع اين امور، خارج از حوزه علت و معلول به شمار نمىآيد، بنابراين ميزان تأثير آنها، وابسته به قدرت اراده فاعلى آن است و هرگاه اراده فاعل، قوى و متكى بر اراده الهى باشد، آن كار (مانند معجزه) غير قابل شكست خواهد بود.
اما هر وقت در راه شرّ باشد (مانند سحر و چشم زخم) و پشتوانهاى غيرالهى داشته باشد، در مقابل اراده قوى و محكم، شكست خواهد خورد.
ولی بطور كلی همان گونه كه هر كسى نمىتواند ادعاى طبابت كند سحر كردن نيز كار هر كسی نيست.
در آيات و روايات فراوانی به مساله سحر اشاره شده است از جمله در آيه 60 سوره شريفه «بقره» كه داستان ساحران فرعون و حضرت موسی و يا داستان دو ملك هاروت و ماروت كه بخاطر زياد شدن سحر و جادو در زمان حضرت سليمان برای نجات مردم به سوی آنها فرستاده شدند و يا آيه « من شر النفثت فی العقد» در سوره «فلق» كه اشاره به نوعی از سحر است. پس بر اساس آيات قرآن، سحر و جادو واقعيت داشته و در اين عالم وجود دارد همچون ساير قواعد و قوانينی كه خداوند در اين عالم قرار داده البته بايد دانست كه سحر جادو و دارای محدوديت های بسياری است كه در شرايط خاص واقع می شود وآنچه كه امروزه مردم از موارد سحر گمان می كنند، جز خيال چيز ديگری نيست.
چگونگى تأثير سحر
مرحوم مجلسى(رحمه الله) مى نويسد: بر حسب اقسام گوناگون سحر، چگونگى تأثير آن نيز فرق مى كند. پس آن قسم كه از قبيل شعبده است كيفيتش نيز روشن است; با حركات سريع دست از خطاى ديگران استفاده مى كنند و طرف مقابل، مثلاً، آتشى را كه دور مى چرخد به دايره اى آتشين مى بيند.
| مرحوم مجلسى(رحمه الله) مى نويسد: |
| بر حسب اقسام گوناگون سحر، چگونگى تأثير آن نيز فرق مى كند. پس آن قسم كه از قبيل شعبده است كيفيتش نيز روشن است; با حركات سريع دست از خطاى ديگران استفاده مى كنند و طرف مقابل، مثلاً، آتشى را كه دور مى چرخد به دايره اى آتشين مى بيند. |
اما اين كه به وسيله جادو حبّ و بغض يا غم و ناراحتى در قلب كسى به وجود بيايد ظاهر اين است كه خداوند همان گونه كه در ادويه خواص دارویى قرار داده در اعمال ساحر يا اورادش نيز اين خاصيت را نهاده است.
اما اين كه بعضى ادعا مى كنند كه ساحر توسط سحر باران نازل مى كند يا ابرها را جمع مى نمايد، ما اين را قبول نداريم كه چنين چيزى ممكن باشد تا بتوان به واسطه جادو در عالم بالا تصرف نمود و خبر موثق در اين باره به ما نرسيده است.
جايگاه سحر در روايات
درباره جادو، حديث معتبرى از امام صادق(ع) در كتاب «احتجاج» طبرسى وارد شده كه بسيار جامع و نافع است. زنديق مصرى در بحثى طولانى كه با امام صادق(ع) داشت، از ايشان پرسيد: اصل جادو چيست و چگونه جادوگر مى تواند كارهایى عجيب و غريب انجام دهد؟ امام(ع) فرمود: سحر بر چند وجه است:
يك نوع آن به منزله پزشكى است، يعنى همان گونه كه پزشكان براى هر مريضى راه علاجى مى يابند جادوگران نيز براى هر صحتى، راهى براى از بين بردن آن مى يابند و براى هر عافيتى راهى براى رفع آن مى جويند.
نوع دوم شعبده و سرعت دست و اعمال فوق عادت است و نوع سوم آن كه شياطين را به خدمت مى گيرند.
زنديق گفت: شياطين جادو را از كجا آموخته اند؟
فرمود: از همان جا كه پزشكان پزشكى را مى آموزند، بعضى را به تجربه و بعضى را به علاج.
زنديق گفت: درباره ماجراى هاروت و ماروت چه مى گویى؟
فرمود: آن ها براى امتحان انسان ها آمده بودند و تسبيحشان اين گونه بود كه اگر بنى آدم فلان كار و فلان كار را بكنند يا فلان ورد را بخوانند فلان اتفاق روى مى دهد.... به اين طريق، مردم انواع سحر را از آن ها فرا گرفتند. پس آن ها به مردم مى گفتند كه ما براى امتحان شما آمده ايم. چيزى را كه ضرر مى رساند و فايده اى براى شما ندارد از ما فرا نگيريد.
زنديق پرسيد: آيا ساحر مى تواند با سحر خود، انسان را به صورت سگى يا الاغى يا مثل اين ها درآورد؟
امام(عليه السلام) فرمودند: ساحر عاجزتر از آن است كه بتواند خلق خدا را تغيير دهد و... اگر مى توانست هر آينه از خودش پيرى و فقر و مريضى را دور مى كرد... پس بهترين سخن ها درباره سحر آن است كه بگوييم: سحر به منزله پزشكى است; ساحر كارى مى كند كه مرد نتواند با زن خود هم بستر شود، او نيز نزد پزشك مى رود و خود را معالجه مى كند و خوب مى شود.
حكم سحر در اسلام
مرحوم «فخر المحققين» در كتاب «ايضاح» ادعا كرده كه حرمت سحر و جادو از ضروريات دين اسلام است و هر كه جادو را حلال بداند كافر است.
| سحر و جادو از نگاه قرآن كريم: |
| بر اساس آيات قرآن، سحر و جادو واقعيت داشته و در اين عالم وجود دارد همچون ساير قواعد و قوانينی كه خداوند در اين عالم قرار داده البته بايد دانست كه سحر جادو و دارای محدوديت های بسياری است كه در شرايط خاص واقع می شود وآنچه كه امروزه مردم از موارد سحر گمان می كنند، جز خيال چيز ديگری نيست. |
شهيد اول و شهيد ثانى(رحمه الله) در كتاب هاى دروس و مسالك خود ادعا كرده اند كه هر كس سحر و جادو را حلال بداند بايد كشته شود.
شيخ انصارى(ره) در كتاب مكاسب گفته است كه هر چند ما مطمئن به اجماع علما در اين خصوص نيستيم، ولى ادعاى ضرورى دين از چيزهایى است كه ما مطمئن به حرمت اين عمل مى شويم و علما در همه اعصار بر حرمت جادو و جادوگرى اتفاق داشته اند.
با بيان اين موارد مسلّم شد كه سحر در اسلام حرام است، اما اين كه آيا به طور مطلق حرام است يا بعضى جاها استثنا شده، ظاهراً آن گونه سحر كه براى مقاصد درست به كار گرفته مى شود مثل پيدا كردن گم شده يا بقاى عمارت يا فتح سرزمين كفر جايز است، به خصوص باطل كردن سحر با سحر جايز مى باشد.
كلينى نقل مى كند كه عيسى بن شقفى نزد امام صادق(ع) آمد و عرض كرد: حرفه من سحر بودن و در برابر آن مزد مى گرفته ام و مخارج زندگى ام نيز از همين راه تأمين مى شده است، با همين درآمد حج نيز گزارده ام، ولى اكنون آن را ترك كرده و توبه نموده ام. آيا براى من راه نجاتى هست؟
امام(ع) فرمودند: عقده سحر را بگشا، ولى گره جادوگرى مزن.
اين حديث و امثال آن به روشنى دلالت مى كند بر اين كه ياد گرفتن سحر يا عمل سحر براى باطل كردن آن بدون اشكال بوده و جايزاست.
بسيار سفارش شده كه برای مقابله با سحر و جادو بايد از ادعيه ماثوره (ادعيه ای كه از طرف اهل البيت به ما رسيده) و آيات قرآن همچون سوره های معوذتين (ناس و فلق) استفاده كرد.
منبع:
درگاه پاسخگويی به مسائل دينی
پايگاه اينترنتی سراج
كتب بحارالانوار، اصول كافی و مفاتيح‌الجنان
نظرات شما عزیزان: